MAHKUMLAR MEHNATIGA HAQ TO‘LASH

Abstract

Mahkumlar mehnatiga haq to‘lash masalasi jinoiy-ijroiya tizimidagi eng dolzarb, shu bilan birga, murakkab va ko‘p qirrali ijtimoiy-huquqiy muammolardan biri hisoblanadi. Jinoyat sodir etgan shaxs jazoni ijro etish muassasasida qamoq jazosini o‘tayotgan davrda jamoatchilik manfaatlari yo‘lida mehnat qilishi mumkin yoki qonun bilan belgilanadigan holatlarda bunday mehnat majburiy bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, har qanday mehnat faoliyati uchun tegishli mehnat haqi belgilanishi zarur. Bu, birinchidan, mahkumning insoniy qadr-qimmatini saqlash, ikkinchidan, uni ijtimoiy reabilitatsiyaga tayyorlash, uchinchidan esa, davlatning konstitutsiyaviy va xalqaro majburiyatlarini bajarish nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega. Mazkur maqolada O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida mahkumlarning mehnat faoliyati va ular mehnatiga haq to‘lash tizimi yoritilgan, xalqaro huquqiy normalar bilan solishtirilib, mavjud muammolar, mehnat shart-sharoitlari, ishlab chiqarish kooperatsiyasi, mahkumlarning iqtisodiy faolligi darajasi, shuningdek, ularning ish haqlarining undirilishi (aliment, kompensatsiya, jarima va hokazolar) bilan bog‘liq holatlar tahlil qilingan. Shuningdek, mehnatga haq to‘lashda adolat mezonlariga rioya etilmasligi, mehnat huquqlari bo‘yicha ma’lumotlarning ochiq emasligi, ishlab chiqarish obyektlarining yetishmasligi kabi tizimli muammolar ham muhokama qilinadi. Maqolada ilgari surilgan takliflar qatorida jazoni ijro etish muassasalarida maxsus iqtisodiy zonalarni tashkil etish, mahkumlar mehnatiga munosib haq to‘lashni kafolatlovchi mexanizmlarni kuchaytirish, mehnat sharoitlarini xalqaro standartlarga moslashtirish, ish haqi darajasini qonuniy mehnatga muvofiqlashtirish va korrupsion holatlarning oldini olish uchun ochiq ma’lumotlar bazasini joriy etish zarurligi ta’kidlanadi. Ushbu tahlil orqali mahkumlarning mehnati ularni jazodan keyingi hayotga tayyorlash, oilaviy majburiyatlarni bajarishga hissa qo‘shish, iqtisodiy faol subyekt sifatida jamiyatga qayta integratsiyalash imkoniyatlarini yaratish vositasi sifatida ko‘riladi.