INTERNETDAGI TOVLAMACHILIK: ZAMONAVIY TAHDIDLAR VA ULARGA QARSHI KURASH

Abstract

Internet texnologiyalarining jadal rivojlanishi inson hayotining barcha sohalariga ijobiy ta’sir ko‘rsatayotgan bo‘lsa-da, u bilan birga yangi xavf-xatarlar, xususan raqamli tovlamachilik (cyber extortion) kabi jinoyatlarning paydo bo‘lishiga ham sabab bo‘lmoqda. Ushbu maqolada internetdagi tovlamachilik holatlari, ularning zamonaviy shakllari, psixologik, texnologik va ijtimoiy jihatlari chuqur o‘rganilgan. Tovlamachilik jinoyati o‘z mohiyati jihatidan boshqa shaxs yoki tashkilotga nisbatan qo‘rqitish, tahdid yoki shantaj orqali moliyaviy foyda yoki boshqa manfaatni qo‘lga kiritishga qaratilgan bo‘lib, internet muhitida u yanada murakkab va yashirin shakllarda amalga oshirilmoqda. Maqolada internetda amalga oshiriladigan tovlamachilik turlariga, jumladan, seks-tovlamachilik (sextortion), ransomware, DDoS tahdidlari orqali tovlamachilik, shaxsiy ma’lumotlar bilan bog‘liq tahdidlar, kompaniyalarga nisbatan korporativ tovlamachilik va boshqa shakllariga alohida e’tibor qaratilgan. Bu jinoyatlarda jinoyatchilar ko‘pincha texnik jihatdan ilg‘or vositalardan foydalanadilar, masalan, anonimlashtiruvchi dasturlar, kriptovalyuta orqali to‘lovlar, yoki feyk akkauntlar orqali tahdidlar yuborish kabi usullar. Bundan tashqari, maqolada jabrlanuvchilarning psixologik holati, ularning tovlamachilarning bosimiga qanday javob berishi, va tovlamachilikka qarshi immunitet qanday shakllanishi mumkinligi tahlil etilgan. Shu bilan birga, hukumat va nodavlat tashkilotlarning kiberjinoyatchilikka qarshi kurashdagi roli, xalqaro tajribalar, raqamli xavfsizlikni ta’minlashda ilg‘or amaliyotlar keltirilgan. Kiber xavfsizlik bo‘yicha profilaktika choralari, xususan, ijtimoiy muhofaza, ta’lim va axborot texnologiyalari sohasi mutaxassislarini jalb etish zarurati alohida ta’kidlangan. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, kiber jinoyatchilik tobora ko‘proq tashkillashtirilgan xarakterga ega bo‘lib bormoqda, u transmilliy xususiyatga ega bo‘lib, faqat bir davlat chegarasida uni aniqlash yoki jazolash deyarli imkonsizdir. Shu sababli maqolada internetdagi tovlamachilikka qarshi kurashda xalqaro hamkorlik, huquqiy mexanizmlarni uyg‘unlashtirish va ma’lumot almashinuvining ahamiyati keng yoritilgan. Umuman olganda, bu maqola raqamli xavfsizlik sohasidagi tahdidlarni anglash, foydalanuvchilarni xabardor qilish, va muhim qarorlar qabul qilish uchun ilmiy-amaliy asos bo‘lib xizmat qiladi.