GUMON QILINUVCHI VA AYBLANUVCHINING EKSPERTIZA TAYINLASH VA O‘TKAZISHDAGI HUQUQLARI VA MAJBURIYATLARINI TUSHUNTIRISHNING O`ZIGA XOSLIGI

Abstract

Jinoyat protsessida gumon qilinuvchining yoki ayblanuvchining huquqlari ta’minlanishi, sudlov tizimining adolatliligi va qonuniyligi uchun zaruriy shartlardan biridir. Ayniqsa, ekspertiza tayinlash va o‘tkazish jarayonida bu huquqlarni ta’minlash alohida o‘rin tutadi. Maqolada, gumon qilinuvchi va ayblanuvchining ekspertiza jarayonida ishtirok etish, ekspertlar tomonidan olib boriladigan tekshiruvlarda xolislik va ob’ektivlikni ta’minlash, shuningdek, ekspertiza natijalarining ishonchliligini oshirish masalalari keng yoritilgan. Ekspertiza jarayonidagi huquqlarni ta’minlashda, O‘zbekiston Respublikasining jinoyat protsessual qonunchiligi va xalqaro huquq standartlarining o‘rni haqida batafsil tahlil olib boriladi. Gumon qilinuvchi yoki ayblanuvchi ekspertiza jarayonida faqat zarur bo‘lgan tekshiruvlarga asoslangan holda, o‘z huquqlarini himoya qilishga harakat qilishi lozim. O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat-protsessual kodeksi ekspertiza tayinlash va o‘tkazish jarayonida ishtirok etish huquqini, shuningdek, ekspertiza natijalariga nisbatan e’tiroz bildirish huquqini qat’iyan belgilab beradi. Bundan tashqari, ekspertlar faoliyatining xolisligini ta’minlash va ularning xatoligiga yo‘l qo‘yilmasligi uchun, sud va tergov organlari ekspertlarni tanlashda qat’iy me’yorlarni joriy qilishi kerak. Maqolada shuningdek, ekspertizaning xolislik va ob’ektivlik tamoyillariga rioya etilishi zarurligi ta’kidlanadi, chunki ekspertizalar, sudda chiqadigan hukmning hal qiluvchi qismi hisoblanadi. Gumon qilinuvchining ekspertiza jarayonida ishtirok etishi, uning sudlovdagi huquqlarini himoya qilish uchun muhim vositadir. O‘zbekistonda amalga oshiriladigan ekspertiza jarayonlari, xalqaro standartlar va me’yorlarga ham rioya qilgan holda, sud tizimining ishonchliligini oshiradi. Xalqaro huquq, jumladan BMTning Inson huquqlari to‘g‘risidagi Deklaratsiyasi va Yevropa Inson huquqlari sudining qarorlari, ekspertiza jarayonining to‘g‘ri va adolatli amalga oshirilishini nazarda tutadi. Maqolada, shuningdek, ekspertizaning ijtimoiy muhimligini oshirish, ekspertlarning malakalarini oshirish va jarayonni yanada shaffof qilish bo‘yicha takliflar kiritiladi. Jinoyat ishlarida ekspertiza natijalari, gumon qilinuvchining yoki ayblanuvchining ishini hal qiluvchi omil sifatida xizmat qilishi mumkin. Shu sababli, ekspertizaning to‘g‘ri tashkil etilishi va uning barcha shartlarining qonuniy talablarga javob berishi zarur.