FAKSIMILE TADQIQOTLARIDA YUZAGA KELADIGAN TEXNIK MUAMMOLAR

Abstract

Hujjatlarning texnik-kriminalistik ekspertizasi doirasida faksimile imzolarni aniqlash va tahlil qilish bugungi kunda dolzarb yo‘nalishlardan biri hisoblanadi. Faksimile bu – muallifning asl imzosi asosida tayyorlangan, avtomatik tarzda hujjatlarga qo‘yiladigan muhrli nusxa bo‘lib, ko‘pincha rasmiy yozishmalarda, bank hujjatlarida, hisob-fakturalarda va boshqa yuridik hujjatlarda qo‘llaniladi. Ammo bu shakldagi imzolarni ekspertiza qilish bir qator texnik muammolarni keltirib chiqaradi. Mazkur maqolada aynan ana shu muammolar chuqur o‘rganilib, ularni bartaraf etish usullari taklif qilinadi. Faksimilelarni o‘rganishda eng asosiy muammo – ularning autentikligini aniqlash bilan bog‘liqdir. Ko‘pgina hollarda faksimilelar skanerdan o‘tkazilgan yoki nusxa ko‘chirilgan shaklda bo‘lib, ularning bosma yoki raqamli texnologiyalar yordamida yaratilgani sababli, ularni qo‘l bilan qo‘yilgan imzolardan farqlash mushkul bo‘ladi. Bu esa ekspertlar uchun alohida tashvish tug‘diradi. Ikkinchi muhim muammo – faksimile tasvirining sifatiga bog‘liq. Past sifatli nusxalar, ayniqsa faksimilelar ko‘chirilgan yoki ko‘p marta nusxalangan bo‘lsa, ularning strukturaviy belgilari buziladi, bu esa ekspert xulosasini noto‘g‘ri chiqarish xavfini oshiradi. Uchinchidan, texnik muammolar orasida faksimile uchun ishlatilgan materiallar (printer siyohi, qog‘oz sifati, chop etish texnologiyasi) bilan bog‘liq omillar ham mavjud. Ushbu omillar ekspertiza jarayoniga bevosita ta'sir ko‘rsatadi. Zamonaviy texnologiyalar yordamida faksimilelarni golografik ko‘rinishda, rangli yoki infraqizil diapazonda yasash imkoniyati mavjud bo‘lib, bu esa ularni aniqlashni yanada qiyinlashtiradi. Maqolada shuningdek, faksimile tadqiqotlarida qo‘llanilayotgan zamonaviy usullar – spektrometriya, mikroskopiya, skanerlash, dasturiy taqqoslash va sun’iy intellekt vositalaridan foydalanish kabi yondashuvlarga alohida e’tibor qaratilgan. Har bir texnologiyaning imkoniyatlari, ustun va zaif tomonlari tahlil qilinib, faksimile ekspertizasi samaradorligini oshirishga xizmat qiluvchi tavsiyalar beriladi. Shuningdek, maqolada faksimiledan noqonuniy foydalanish holatlari, ularni aniqlashda yuzaga keladigan qiyinchiliklar, shuningdek sud-tibbiy ekspertizadagi huquqiy asoslar ham yoritib beriladi. Xulosa qismida esa ushbu yo‘nalishda ilmiy-tadqiqot ishlarini yanada chuqurlashtirish, texnik vositalarni yangilash va standartlashtirish zaruriyati asoslab beriladi.